100 rocznica utworzenia NTA
Obchody 100-lecia powołania Najwyższego Trybunału Administracyjnego
W 2022 r. sądownictwo administracyjne obchodzi 100. rocznicę powstania Najwyższego Trybunału Administracyjnego (NTA) – bezpośredniego poprzednika instytucjonalnego Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Utworzony w 1922 r. NTA stanowił pierwszy w dziejach niepodległego Państwa Polskiego sąd administracyjny o ogólnokrajowym zasięgu działania. Jednocześnie na obszarze dawnego zaboru pruskiego działały także sądy administracyjne I instancji - Wojewódzkie Sądy Administracyjne w Katowicach, Poznaniu i w Toruniu. Najwyższy Trybunał Administracyjny oraz Sądy Wojewódzkie poprzez swoje orzecznictwo oraz m.in. działalność akademicką sędziów przyczyniały się do rozwoju nauki prawa w Polsce, w tym w szczególności rozwoju nauk administracyjnych.
Celem jubileuszu 100-lecia i związanych z nim wydarzeń jest m.in. przypomnienie potomnym – nam współczesnym pokoleniom obywateli - chlubnej karty polskiego sądownictwa, korpusu wybitnych sędziów i urzędników zasiadających w Najwyższym Trybunale Administracyjnym oraz Wojewódzkich Sądach Administracyjnych, ich działalności na rzecz wymiaru sprawiedliwości i porządku prawnego Polski 20-lecia międzywojennego.
W ramach obchodów rocznicy w dniu 3 sierpnia 2022 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego Jacek Chlebny otworzył okolicznościową wystawę poświęconą Najwyższemu Trybunałowi Administracyjnemu w 100. rocznicę uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym. Wystawę zorganizowano w dawnym gmachu Najwyższego Trybunału Administracyjnego przy ulicy Miodowej 22 / 24 w Warszawie, gdzie obecnie swoją siedzibę ma Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza. Koncepcję merytoryczną wystawy opracowali pracownicy NSA we współpracy z Archiwum Akt Nowych oraz Instytutem Pamięci Narodowej.
Uroczystości związane z 100. rocznicą powstania sądownictwa administracyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej organizowane są również w innych miastach, w których w okresie międzywojennym funkcjonowały wojewódzkie sądy administracyjne. W dniu 6 września 2022 r. w auli Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach odbyła się uroczystość, która stanowiła podsumowanie obchodów jubileuszu 100. rocznicy utworzenia sądownictwa administracyjnego w województwie śląskim (szczegóły na stronie internetowej WSA w Gliwicach - link). Z kolei w dniu 26 września 2022 r. miały miejsce jubileuszowe obchody w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Poznaniu.
Uroczyste otwarcie wystawy poświęconej Najwyższemu Trybunałowi Administracyjnemu
W dniu 3 sierpnia 2022 r. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego Jacek Chlebny otworzył okolicznościową wystawę poświęconą Najwyższemu Trybunałowi Administracyjnemu w 100. rocznicę uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym. Wystawę zorganizowano w dawnym gmachu Najwyższego Trybunału Administracyjnego przy ulicy Miodowej 22 / 24 w Warszawie, gdzie obecnie swoją siedzibę ma Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza. Koncepcję merytoryczną wystawy opracowali pracownicy NSA we współpracy z Archiwum Akt Nowych oraz Instytutem Pamięci Narodowej.
Uroczystość rozpoczęła się od wystąpienia Prezesa NSA – Jacka Chlebnego, który przybliżył uczestnikom wydarzenia historię sądownictwa administracyjnego w Polsce, a także wskazał na wyzwania stojące przed nim współcześnie. Prezes NSA przypomniał sylwetkę pierwszego Prezesa Najwyższego Trybunału Administracyjnego Jana Sawickiego i zadania, które stały przez Trybunałem w okresie odradzającej się Polski. W swoim wystąpieniu Prezes NSA zaznaczył, że w dniu 3 sierpnia 1922 r. rozpoczął się w Polsce cywilizacyjnie nowy rozdział sądownictwa administracyjnego. Nie można nie dostrzegać znaczenia dorobku Najwyższego Trybunału Administracyjnego dla rozwoju państwa, prawa administracyjnego i jego doktryny. Pomimo dotkliwych doświadczeń historycznych i braku, przez dziesięciolecia po II wojnie światowej, sądownictwa administracyjnego, dorobek Trybunału pozostaje nadal niezwykle istotny i to nie tylko dla zachowania tradycji myśli demokratycznej, ale także dla współczesnego orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, który jest spadkobiercą i kontynuatorem Najwyższego Trybunału Administracyjnego.
Wykład poświęcony historii Najwyższego Trybunału Administracyjnego wygłosił Pan prof. Hubert Izdebski. Uroczystość uświetnił Pan prof. Wojciech Malajkat – Rektor Akademii Teatralnej, który odczytał wybrane przepisy konstytucji marcowej, ustawy powołującej do życia NTA, a także przemówienie pierwszego Prezesa NTA – Jana Sawickiego wygłoszone z okazji inauguracji działalności NTA.
W uroczystym otwarciu wystawy udział wzięli: Pani Małgorzata Paprocka - Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, byli Prezesi NSA: Pan prof. Adam Zieliński, Pan prof. Janusz Trzciński, Pan prof. Roman Hauser, wiceprezesi NSA – Pan Jan Rudowski oraz Pan Jerzy Siegień, Pan Hieronim Kulczycki – Szef Kancelarii Prezesa NSA, Pani Małgorzata Król – Zastępca Dyrektora Archiwum Akt Nowych, a także sędziowie NSA, sędziowie NSA w stanie spoczynku oraz pracownicy administracji sądowej.
fot. Anna Tomaka-Magdoń/NSA
