Historia

SAWICKI JAN MIKOŁAJ (1859-1940)

Autor koncepcji powołania niezależnego sądownictwa administracyjnego w II RP wg. wzorów austriackich; Pierwszy Prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego (1922-1928), wcześniej prezes polskiego Sądu Najwyższego oraz prezydent senatu Trybunału Administracyjnego w Wiedniu; ojciec profesora Jakuba Teodora Sawickiego (1899-1979) – historyka prawa, badacza prawa kanonicznego i wyznaniowego oraz profesora Stanisława Sawickiego (1907-1944) – germanisty i skandynawisty. Urodził się 25 grudnia 1859 r. w Brzeżanach (ok. 90 km od Lwowa), z małżeństwa Stanisława, ziemianina spod Rawy Mazowieckiej (uczestnika powstania listopadowego) i Joanny z Azbejowiczów. Ukończył Akademię Terezjańską (Theresianum) w Wiedniu. Wykształcenie prawnicze uzyskał studiując najpierw na Uniwersytecie Wiedeńskim, a następnie na Uniwersytecie Lwowskim. Po studiach został praktykantem konceptowym w Namiestnictwie Galicji we Lwowie (1883), następnie w 1887 r. na własną prośbę został przeniesiony do Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie na stanowisko koncepisty skarbowego i protokolanta w Sądzie Wyższym w sprawach dochodów skarbowych. Dekretem z 21 stycznia 1891 r. został powołany do Ministerstwa Skarbu w Wiedniu, gdzie zajmował stanowisko urzędnika pomocniczego, a potem koncepisty ministerialnego. 11 lipca 1898 r., przy poparciu ministra skarbu Leona Bilińskiego, objął stanowisko radcy dworu dla spraw galicyjskich w austriackim Trybunale Administracyjnym w Wiedniu. 25 września 1909 r., jako drugi Polak po Adamie Juliuszu Józefie baronie Budwińskim, został mianowany prezydentem senatu (prezesem izby) tego trybunału. Pełnił tę funkcję do 30 listopada 1918 r., kiedy to został zwolniony ze służby w państwowych władzach austriackich. Po odzyskaniu niepodległości pozostawał w dyspozycji polskich władz państwowych. Dekretem Naczelnika Państwa z 25 kwietnia 1919 r. został powołany na stanowisko jednego z prezesów SN. W tej roli Jan Sawicki wspólnie z Pierwszym Prezesem SN Franciszkiem Nowodworskim na początku stycznia 1920 r. wziął udział w uroczystościach przejęcia przez Państwo Polskie sądownictwa w Wielkopolsce, w trakcie których przysięgę złożyli sędziowie, prokuratorzy i urzędnicy sądowi. W SN kierował Izbą IV, do której właściwości należały sprawy administracyjne. Tam też podjął pracę nad zorganizowaniem trybunału dla spraw publicznych (spraw administracyjnych, wyborczych i kompetencyjnych). W tym czasie ogłosił drukiem artykuł pt. Sądownictwo administracyjne w Polsce („Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Dział Nieurzędowy” 1920, nr 3, s. 178-188 i nr 4, 234-240). Mimo znacznego oporu prawników spod dawnego zaboru rosyjskiego koncepcja Jana Sawickiego co do utworzenia odrębnej magistratury sądowej w sprawach administracyjnych została zrealizowana. Był autorem ustawy z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. Nr 67, poz. 600). Dekretem Naczelnika Państwa z 29 sierpnia 1922 r. został mianowany Pierwszym Prezesem NTA. Z jego rekomendacji powołano pierwszych 22 sędziów NTA. Pod przewodnictwem Jana Sawickiego NTA zainaugurował uroczyście swoją działalność w gmachu SN 23 października 1922 r. Faktycznie NTA rozpoczął działalność w listopadzie 1922 r., przejmując kompetencje dotychczasowej Izby IV SN. W okresie prezesury w NTA Jan Sawicki opublikował pracę pt. Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Warszawa 1924). W latach 1921-1939 był członkiem redakcji „Orzecznictwa Sądów Polskich”. W 1921 r. wszedł w skład sześcioosobowej rady tymczasowej orderu Odrodzenia Polski, która odbyła tylko jedno posiedzenie 2 lipca 1921 r. w pałacu Rady Ministrów. Efektem jej prac było m.in. przedstawienie Naczelnikowi Państwa wniosków o odznaczenie Orderem Odrodzenia Polski pierwszych piętnastu kawalerów oraz ustalenie tekstów dyplomów dla tychże kawalerów. Z powodów politycznych 7 lutego 1928 r. Jan Sawicki został przeniesiony w stan spoczynku na podstawie aktu prawnego obowiązującego od tego samego dnia. W dniu 6 lutego 1928 r. Prezydent RP wydał w formie rozporządzenia prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 12, poz. 93), a w dniu 7 lutego 1928 r. uzupełnił je rozporządzeniem o zmianie i uzupełnieniu przepisów dotyczących ustroju Najwyższego Trybunału Administracyjnego oraz o stosunku służbowym sędziów Najwyższego Trybunału Administracyjnego (Dz.U. Nr 13, poz. 94) umożliwiającym przeniesienie sędziów NTA w stan spoczynku z dniem ogłoszenia tegoż rozporządzenia. Wdzięczni podwładni ofiarowali Janowi Sawickiemu na pożegnanie obraz Widok Warszawy od strony Pragi autorstwa Juliana Ajdukiewicza. To dzieło malarskie, które w swojej ostatniej woli zapisał Uniwersytetowi Warszawskiemu syn Jana Sawickiego Jakub – profesor historii prawa, do dziś zdobi sekretariat Rektora UW. Odznaczony m.in. austriackim Orderem Leopolda oraz austriackim Orderem Żelaznej Korony II klasy. Zmarł 15 marca 1940 r. w Warszawie. Został pochowany w katakumbach cmentarza na Powązkach.

(kz)