Ogłoszenia

Panie i Panowie Sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, Koleżanki i Koledzy,

w dniu 3 stycznia 2024 r. otrzymałem „List otwarty Zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Administracyjnych do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego”. List został upubliczniony na stronie internetowej Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Administracyjnych i Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”. Chciałbym zwrócić Państwa uwagę na następujące okoliczności:
 

I. Ze zdziwieniem i troską przyjmuję wybraną przez Zarząd Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Sędziów Sądów Administracyjnych formę komunikacji. Nie odmówiłbym spotkania z Przewodniczącą Zarządu Stowarzyszenia Panią Sędzią NSA Aleksandrą Wrzesińską-Nowacką, a także z pozostałymi Członkami Zarządu: Panią s. NSA w st. spoczynku Izabellą Kulig-Maciszewską oraz Paniami i Panami Sędziami Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: s. Renatą Detka (WSA w Kielcach), s. Pawłem Grońskim (WSA w Warszawie), s. Barbarą Kołodziejczak-Osetek (WSA w Warszawie), s. Jackiem Niedzielskim (WSA w Gorzowie Wielkopolskim) i s. Marią Zawadzką (WSA w Krakowie). Z Panią s. NSA Aleksandrą Wrzesińską-Nowacką wspólnie, w tym samym budynku, od wielu lat pełnimy służbę sędziowską.
 

II. W piśmie sformułowano następujące oczekiwania wobec Prezesa NSA:

1) wycofanie ogłoszonych i niezakończonych konkursów na wolne stanowiska sędziowskie w wojewódzkich sądach administracyjnych i na stanowiska asesorów w tych sądach, a także zaniechanie ogłaszania nowych konkursów w tych sądach,

2) zaniechanie powoływania do składów orzekających sędziów powołanych na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym po 2018 roku,

3) wyłączenie z losowania do składów sądu mających rozpoznać wniosek, o którym mowa w art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2492) sędziów, o których mowa w pkt 2,

4) zaniechanie losowania do składów sądu dyscyplinarnego sędziów, o których mowa w pkt 2.
 

Działania każdego organu, zarówno sądowego, jak i administracji publicznej, muszą znajdować podstawę prawną w obowiązujących przepisach prawa. Szkoda, że w piśmie zabrakło ich wskazania. Prezes NSA nie ma kompetencji odnośnie do wyżej wymienionych działań w pkt 2–4. Zauważam przy tym, że ewentualne podejmowane w tym zakresie czynności Prezesa NSA mogłyby również naruszać niezawisłość sędziów. Odnosząc się do udziału sędziego powołanego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa po 2018 roku w rozpoznaniu wniosku złożonego na podstawie art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, dodatkowo wypada zwrócić uwagę na możliwość zgłoszenia w sposób skuteczny żądania wyłączenia sędziego przez stronę postępowania albo samego sędziego (np. postanowienia NSA z 5 kwietnia 2023 r. i z 12 kwietnia 2023 r. w sprawie I FSK 2040/22). Odnośnie do pkt 1 w zakresie już prowadzonych konkursów na stanowiska asesorów i sędziów w wojewódzkich sądach administracyjnych, ich gospodarzem jest Krajowa Rada Sądownictwa. Obowiązujące przepisy nie przewidują „cofnięcia ogłoszenia” skutkującego wstrzymaniem albo zakończeniem toczącego się już postępowania o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego lub mianowanie na stanowisko asesora sądowego. Innym natomiast zagadnieniem jest możliwość i celowość wstrzymania postępowań z udziałem kandydatów na stanowiska sędziowskie lub asesorskie przez samą Krajową Radę Sądownictwa ze względu na potrzebę wykonania wyroku pilotażowego ETPC z 23 listopada 2023 r. w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce oraz wezwanie skierowane do członków Krajowej Rady Sądownictwa, które zostało zawarte w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 grudnia 2023 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego w kontekście pozycji ustrojowej oraz funkcji Krajowej Rady Sądownictwa w demokratycznym państwie prawnym (M.P. z 2023 r. poz. 1457). Będąc – na podstawie art. 187 ust. 1 pkt 1 Konstytucji – członkiem Krajowej Rady Sądownictwa nie brałem udziału w jej pracach ze względu na wątpliwości co do prawidłowości sędziowskiego składu Rady, które były formułowane w licznych orzeczeniach NSA (np. wyrok NSA z 6 maja 2021 r., II GOK 2/18), TSUE i ETPC. Z tych też względów rozważam potrzebę, po zasięgnięciu opinii Kolegium NSA, czasowego wstrzymania nowych obwieszczeń o wolnych stanowiskach asesorskich i sędziowskich w wojewódzkich sądach administracyjnych. Jednocześnie nie można nie zauważać, że postulowane w piśmie Stowarzyszenia – nawet czasowe – wyłączanie z pracy orzeczniczej sędziów, których powołano na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa złożony w 2018 r. i w latach następnych, będzie wiązać się z dodatkowymi obowiązkami orzeczniczymi pozostałych sędziów w celu zapewnienia stronom prawa do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, gwarantowanego przez art. 45 Konstytucji, art. 6 EKPC i art. 47 KPP. Obywatele nie mogą ponosić negatywnych skutków spowolnienia tempa załatwienia ich spraw. Korzystna tendencja rozpoznawania większej liczby spraw niż wpływa do NSA, z której jesteśmy dumni, może zostać odwrócona. Naczelny Sąd Administracyjny w minionym roku wielkim wysiłkiem wszystkich sędziów opanował wpływ spraw i zmniejszył ich zaległość, i to pomimo znaczącego wzrostu ilości spraw wpływających do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do NSA w 2023 r. wpłynęły 24 644 sprawy, a zatem o blisko 1 200 więcej niż w 2022 r., w którym wpłynęło 23 448 spraw. Liczba skarg kasacyjnych w 2023 r. jest najwyższa w historii NSA i wynosi 19 645. W 2023 r. zostały załatwione 25 653 sprawy, dla porównania w 2022 roku załatwiono 21 530 spraw. Wymienione liczby przynoszą obywatelom nadzieję na rozpoznanie ich sporów z administracją w szybszym niż dotychczas terminie. Sprawność postępowania w wojewódzkich sądach administracyjnych, mierzona statystycznym średnim czasem rozpoznania sprawy, nie przekracza 5 miesięcy. Osiągnięcie tak bardzo dobrych wyników sprawności postępowania wymagało wiele trudu i osobistego Państwa zaangażowania, za co bardzo dziękuję.
 

III. Niezawisłość sędziowska jest jednym z podstawowych filarów demokratycznego państwa prawnego. Zasada ta gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do uczciwego procesu i równego traktowania przed sądem.  Polski wymiar sprawiedliwości nie jest ukształtowany w sposób jednolity. Sądownictwo administracyjne, dzięki jego wyodrębnieniu z resortu sprawiedliwości, w mniejszym stopniu dotknęły turbulencje reform ostatnich lat. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, wykonujący w sprawach administrowania sądami administracyjnymi funkcje ministra sprawiedliwości, podejmował samodzielnie, bez wpływu czynników politycznych, wszelkie decyzje organizacyjne i kadrowe. Bez wpływów politycznych następowało również delegowanie sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych do orzekania w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Powoływanie prezesów wojewódzkich sądów administracyjnych następuje z uwzględnieniem wiążącego stanowiska Zgromadzeń Ogólnych Sędziów Wojewódzkich Sądów Administracyjnych. Dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne ma samodzielną podstawę do działania zawartą w przepisach Konstytucji, odrębną względem sądów powszechnych regulację ustrojową i procesową, własny budżet i system dyscyplinarny. Samodzielność sądownictwa dyscyplinarnego w sądach administracyjnych pozwoliła na uniknięcie perturbacji i porażek sądownictwa dyscyplinarnego w powszechnym wymiarze sprawiedliwości. Te właściwości sądownictwa administracyjnego nie są bez znaczenia dla jego niezależności i oceny statusu sędziów i asesorów powoływanych na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa złożony w 2018 r. i w latach późniejszych. Zwracam w tym miejscu uwagę na uzasadnienie powołanego w piśmie Stowarzyszenia postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie L.G. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa, C-718/21 z 21 grudnia 2023 r., ECLI:EU:C:2023:1015 dotyczące Sądu Najwyższego – Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Odmowa uznania statusu niezawisłego i bezstronnego sądu nie nastąpiła wyłącznie z powodu zastrzeżeń co do składu Krajowej Rady Sądownictwa, ale po uwzględnieniu szeregu innych przesłanek rozpatrywanych łącznie i dotyczących konkretnych okoliczności faktycznych (pkt 77 uzasadnienia). Nie można przyjąć, że mają one zastosowanie do sędziów sądów administracyjnych. Dodatkowo proszę zwrócić uwagę na zróżnicowanie sytuacji powołanych sędziów do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jest liczna grupa sędziów, którzy uczestniczyli w konkursach awansowych jeszcze przed powołaniem KRS w nowym składzie, a jedynie ich powołanie nastąpiło już na jej wniosek, przy czym przeszli oni całą procedurę konkursową, włącznie z opiniowaniem przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Jest też grupa sędziów, którzy zdecydowali się uczestniczyć w procedurze konkursowej prowadzonej przez KRS w nowym składzie, po wieloletniej delegacji do orzekania w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Ta grupa realizowała swoje aspiracje, dążenia i nie można kwestionować ich niezawisłości wyłącznie z tego powodu, że zdecydowali się ubiegać o awans zawodowy. Dorobek naukowy z zakresu prawa administracyjnego wielu sędziów NSA powołanych po 2018 r. również wskazuje, że ich nominacje są w pełni zasłużone. Nie można również pomijać faktu, że na 108 orzekających sędziów NSA, sędziów powołanych na wniosek KRS w nowym składzie jest 28, a w tej liczbie 17 sędziów zostało powołanych po wieloletnim orzekaniu na podstawie delegacji w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Na ogólną liczbę 422 sędziów orzekających w Wojewódzkich Sądów Administracyjnych – 76 sędziów zostało wskazanych przez KRS w nowym składzie. Co jednak najważniejsze, stronom postępowania przysługuje wniosek o wyłączenie sędziego z powodu zastrzeżeń co do jego niezawisłości i bezstronności na podstawie art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Wniosek ten może doprowadzić do skutecznego wyłączenia sędziego od rozpoznania konkretnej sprawy (np. postanowienie NSA z 11 grudnia 2023 r., III OSK 467/23). Pamiętać należy przy tym o stanowisku wyrażanym w wyrokach NSA wydanych w sprawach, w których Sąd uchylał uchwałę KRS o przedstawieniu Prezydentowi wniosków o powołanie na urząd sędziego SN i umarzał postępowania przed KRS (wyroki NSA z 6 maja 2021 r., II GOK 2/18 i II GOK 6/18). W pkt 9 uzasadnień powołanych wyroków wyrażono stanowisko, że „skutki wydanego w sprawie orzeczenia nie odnoszą się do ustrojowej ważności oraz skuteczności prezydenckich aktów powołań na urząd sędziego Sądu Najwyższego dokonanych na podstawie rekomendacji przedstawionych przez KRS kontrolowaną uchwałą. W aktualnym stanie prawnym akty te bowiem nie podlegają sądowej weryfikacji i nie są wzruszalne (…)”. Do wykonania wyroku ETPC Wałęsa przeciwko Polsce niezbędne są działania władzy ustawodawczej (§ 329 i § 332 uzasadnienia wyroku). Wierzę, że bez zbędnej zwłoki zostaną one podjęte w zgodzie z postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 

Szanowni Państwo, Koleżanki i Koledzy,

na wizerunek sądownictwa administracyjnego wpływ mają wszyscy sędziowie orzekający w sądach administracyjnych obu instancji, a także pracownicy tych sądów. Nasz wspólny wysiłek przyniósł dobre i zauważalne skutki dla obywateli w postaci stopniowego, istotnego zmniejszenia zaległości w Naczelnym Sądzie Administracyjnym i utrzymania bardzo dobrej sprawności postępowania w wojewódzkich sądach administracyjnych. Dobra atmosfera i współpraca są nieodzownymi warunkami tego sukcesu. 

Dziękuję wszystkim Sędziom Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych za ciężką pracę w ubiegłym roku. Życzę, aby kolejny rok był czasem spokoju i realizacji Państwa planów zawodowych i marzeń. Niech Nowy Rok 2024 przyniesie Państwu wszystko, co najlepsze.

Z wyrazami szacunku
Jacek Chlebny

Warszawa, 8 stycznia 2024 r.

oryginał listu Prezesa NSA (plik w formacie PDF)