Honorowy Łańcuch Sędziowski
Odznaczeni Honorowym Łańcuchem Sędziowskim Naczelnego Sądu Administracyjnego:
Sędzia NSA w st. spoczynku prof. dr hab. Janusz Stanisław Trzciński – w dniu 4 lipca 2017 r.; odznaczenie o numerze seryjnym 001;
Sędzia NSA w st. spoczynku Antoni Włodzimierz Ryms – w dniu 4 lipca 2017 r.; odznaczenie o numerze seryjnym 002;
Sędzia NSA w st. spoczynku prof. dr hab. Barbara Grażyna Adamiak – w dniu 11 października 2021 r.; odznaczenie o numerze seryjnym 003;
Sędzia NSA w st. spoczynku prof. dr hab. Roman Marek Hauser – w dniu 27 września 2021 r.; odznaczenie o numerze 004;
Sędzia NSA w st. spoczynku prof. dr hab. Adam Stanisław Zieliński – w dniu 25 października 2022 r.; odznaczenie o numerze seryjnym 005.
Honorowy Łańcuch Sędziowski Naczelnego Sądu Administracyjnego to wyjątkowe odznaczenie symbolizujące władzę sądowniczą, wartości, tradycję i samodzielny status sądownictwa administracyjnego.
Odznaczenie jest przyznawane przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ma podkreślać i uhonorować wybitne osiągnięcia w wymiarze sprawiedliwości oraz wierną, wieloletnią służbę tych, którzy zostają odznaczeni. Łańcuch wyraża majestat i mądrą władzę sądownictwa administracyjnego kontrolującego legalność decyzji organów władzy publicznej i zapewniającego ochronę publicznych praw podmiotowych jednostki. Te kompetencje są szczególnie istotne dla realizacji zasady demokratycznego państwa prawnego.
Zgodnie z postanowieniami zarządzenia Prezesa NSA z dnia 8 marca 2016 r. odznaczenie w postaci „Honorowego Łańcucha Sędziowskiego Naczelnego Sądu Administracyjnego” może być przyznane za szczególne zasługi dla wymiaru sprawiedliwości sędziom NSA przechodzącym w stan spoczynku, a także osobom, instytucjom, organizacjom społecznym i stowarzyszeniom szczególnie zasłużonym dla sądownictwa administracyjnego.
Honorowy Łańcuch Sędziowski NSA nawiązuje do oryginalnego łańcucha sędziego NTA – prawdziwej perły rzemiosła artystycznego – dzieła pracowni „Bracia Łopieńscy” z okresu międzywojennego, kontynuatorki założonej w 1862 r. w Warszawie „Fabryki Bronzów” Jana Łopieńskiego.
Współcześnie powstały łańcuch składa się z 26 ogniw w kształcie koła wykonanych z metalu w kolorze złotym. 25 ogniw ma średnicę zewnętrzną 35 mm. Jedno w otoku z liści jest znacznie większe, ma średnicę zewnętrzną 58 mm, a w swoim wnętrzu ma umieszczony monogram „RP”. Do tego największego ogniwa umocowany jest – na zawieszce stylizowanej na kształt wstęgi – orzeł w koronie wykonany z metalu w kolorze srebrnym o wysokości 75 mm i szerokości 70 mm (korona w kolorze złotym). Po dwu stronach ogniwa z zawieszką umiejscowione zostały ogniwa z monogramem „NTA”, które znajdują się również po jednym na przeciwległych odcinkach łańcucha połączonego w okrąg. W pozostałych ogniwach naprzemiennie umieszczone są monogramy „NSA” i „RP”. Ogniwa są połączone za pomocą dwóch równoległych spinek wykonanych z metalu w kolorze srebrnym. Na rewersie ogniwa przeciwległego do ogniwa ozdobnego znajduje się numer porządkowy Odznaczenia.
Janusz Stanisław Trzciński (ur. 1 lipca 1942 r. w Kuńkowcach w województwie przemyskim)
Wybitny konstytucjonalista i administratywista, łączący pracę naukową z praktyką prawniczą i służbą publiczną.
Nominowany na stanowisko Sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowieniem Prezydenta RP z dnia 3 grudnia 2001 r. Orzekał w Izbie Gospodarczej. Prezes NSA w latach 2004-2010.
Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego (1960-1965), a następnie na macierzystym wydziale w Katedrze Prawa Państwowego rozpoczął pracę jako asystent. Doktoryzował się w 1971 r., w 1978 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego, tytuł profesora w 1986 r., a stanowisko profesora zwyczajnego w 1995 r.
Był zaangażowany w proces reformy ustrojowej Państwa Polskiego, uczestniczył w obradach „Okrągłego Stołu”, był posłem na Sejm X kadencji (1989-1991), przewodniczącym Komisji Prac Ustawodawczych i Podkomisji do spraw ustroju politycznego w ramach Komisji Konstytucyjnej Sejmu.
Sprawował funkcję wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego w latach 1993-2001. Praktyka orzecznicza i odpowiedzialność, jaka wiązała się z organizacją prac Trybunału, zaowocowały oryginalnymi refleksjami nad podstawami ustrojowymi państwa i zakresem podmiotowym skargi konstytucyjnej.
W latach 2002 -2004, po zakończeniu kadencji w TK, Profesor uczestniczył w pracach Konwentu w Sprawie Przyszłości Europy – ciała ustanowionego przez Radę Europejską w 2001 r., powołanego do opracowania projektu Konstytucji dla Wspólnoty Europejskiej.
Był członkiem zespołu przygotowującego projekty ustaw wprowadzających dwuinstancyjność sądownictwa administracyjnego.
W okresie sprawowania funkcji Prezesa NSA piastował stanowisko wiceprzewodniczącego i przewodniczącego Stowarzyszenia Rad Stanu i Najwyższych Sądów Administracyjnych Unii Europejskiej.
Jest redaktorem naczelnym Zeszytów Naukowych Sądownictwa Administracyjnego.
Zainicjował badania nad funkcją prawną Konstytucji i jej rolą jako aktu prawnego w obrocie prawnym, w tym wyczerpująco podejmował zagadnienie bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy administracyjne. Do naukowej spuścizny Profesora należy 10 monografii i ponad 200 artykułów z zakresu teorii państwa i organów państwowych, prawa konstytucyjnego i administracyjnego.
Dwie kadencje piastował stanowisko dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego (1987-1993).
Był przewodniczącym Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów (2002-2004 r.)
Uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nadany 19 lutego 2010 r.
Wyróżniony Honorowym Obywatelstwem rodzinnej miejscowości – Nowej Rudy na Dolnym Śląsku (2009 r.) oraz Odznaką „Zasłużony dla Opolszczyzny”.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości – Bene Merentibus Iustitiae” oraz Odznaką Honorową za Zasługi dla Legislacji.
Antoni Włodzimierz Ryms (ur. 5 lipca 1945 r. w Ciechanowie)
Jeden z twórców reformy sądownictwa administracyjnego, mający ogromny wkład merytoryczny w nowelizowanie prawa, kształtowanie dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego oraz budowę nowych, sądowych struktur organizacyjno-materialnych.
Zajmuje wybitną pozycję w środowisku prawniczym i sędziowskim, ze względu na rozległą wiedzę prawniczą, zwłaszcza w dziedzinie prawa cywilnego i administracyjnego oraz wierną służbę dobru społecznemu i wymiarowi sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada 40-letni dorobek orzeczniczy, w tym 32-letni wkład w rozwój sądownictwa administracyjnego.
W 1968 r. ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Przebył tradycyjną prawniczą drogę zawodową od aplikacji sądowej w okręgu Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie, przez złożenie egzaminu sędziowskiego (1970 r.), pracę asesora, po pełnienie urzędu sędziowskiego w sądach Warmii i Mazur. W 1972 r. odebrał nominację do sprawowania urzędu sędziego w Sądzie Rejonowym w Iławie. W 1977 r. objął stanowisko sędziego w Sądzie Wojewódzkim w Płocku. W 1981 r. został delegowany do pracy w Departamencie Prawnym Ministerstwa Sprawiedliwości, od 1989 r. pełnił funkcję dyrektora tego departamentu.
W 1985 r. został sędzią Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przez dwadzieścia lat był Prezesem Izby Ogólnoadministracyjnej NSA oraz Wiceprezesem NSA (w latach 1995-2015).
Sprawował funkcję członka Państwowej Komisji Wyborczej w latach 2003-2014.
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Barbara Adamiak (ur. 2 stycznia 1949 r. w Sanoku)
Sędzia o wyjątkowym wkładzie merytorycznym w dorobek orzeczniczy sądów administracyjnych. Jest wybitnym profesorem prawa o olbrzymim, imponującym dorobku naukowym, torującym drogę nowemu myśleniu o prawie administracyjnym procesowym.
Studiowała prawo na Uniwersytecie Wrocławskim (1967-1971). Uzyskała stopień doktora nauk prawnych w 1977 r. Rdzeniem zainteresowań naukowych prof. Barbary Adamiak stała się ochrona jednostki wobec władczej ingerencji administracji publicznej. W 1987 r. otrzymała stopień doktora habilitowanego nauk prawnych.
Rezultatem uznania judykatury dla Jej wyjątkowych osiągnięć naukowych w dziedzinie administracji publicznej stało się powołanie przez Prezydenta RP do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego (1991 r.). W tym samym roku objęła funkcję kierownika Zakładu Postępowania Administracyjnego i Sądownictwa Administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1992 r. została mianowana profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1993-1996 była Dziekanem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. W dniu 20 listopada 1997 r. otrzymała tytuł profesora.
Jest doświadczonym dydaktykiem, nadzwyczajnie zaangażowanym w kształcenie przyszłych pokoleń prawników; słynie z bycia wymagającym egzaminatorem, recenzentem i promotorem.
Posiada imponujący dorobek naukowy (ponad 200 publikacji): monografii, komentarzy, podręczników, studiów, artykułów i glos; jest współautorką szczególnie cenionego i wielokrotnie wznawianego komentarza do Kodeksu postępowania administracyjnego.
Wielokrotnie pełniła funkcję kierownika projektów badawczych dotyczących postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego.
Jest wieloletnim członkiem rad programowych czasopism: „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego”, „Samorząd Terytorialny”, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo”.
Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. To ostatnie odznaczenie odebrała w dniu 25 października 2022 r. podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie, poświęconych 100. rocznicy utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego.
Roman Marek Hauser (ur. 8 października 1949 r. w Poznaniu)
Twórca jednej z największych reform sądownictwa administracyjnego w dziejach Polski, dzięki której możliwe stało się wprowadzenie dwuinstancyjnego modelu postępowania sądowoadministracyjnego, zapowiedzianego jeszcze w Konstytucji marcowej. Przełomowość tego dokonania przyczyniła się do rozwoju praworządności i ochrony praw jednostki w III RP.
Zgodne z tradycjami rodzinnymi studia odbył na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (1968-1973) w Poznaniu. W macierzystej uczelni obronił w 1979 r. pracę doktorską, w 1988 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Ochrona obywatela w postępowaniu egzekucyjnym, za którą otrzymał nagrodę Rzecznika Praw Obywatelskich w konkursie „Państwa i Prawa”. W 2009 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Łączy wysokiej próby pracę naukowo-badawczą z wymiarem sprawiedliwości.
Prof. Roman Hauser był pracownikiem naukowym Zakładu Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W działalności naukowej koncentruje się na kilku nurtach badawczych: postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, postępowaniu egzekucyjnym oraz sądownictwie administracyjnym. Na Jego dorobek składa się ponad 300 opracowań naukowych. Wypromował nowe pokolenia prawników, w tym kilkunastu doktorów.
W latach 1990-1992 pełnił funkcję prorektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
We wrześniu 1991 r. został powołany do sprawowania urzędu sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego. Początkowo orzekał w Ośrodku Zamiejscowym w Poznaniu. Trzykrotnie pełnił funkcję Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (1992-2004, 2010-2015), był wiceprezesem NSA oraz dyrektorem Biura Orzecznictwa NSA. Posiada ogromny dorobek orzeczniczy.
W latach 2014-2015 sprawował funkcję przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa.
Był członkiem Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów.
W 2015 r. został wybrany przez Sejm RP VII kadencji na sędziego Trybunału Konstytucyjnego.
Dwie kadencje wykonywał obowiązki członka Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów.
Należał do Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Był członkiem Komitetu Badań Naukowych i jego spadkobiercy Rady Nauki.
Zasiada w komitetach redakcyjnych czołowych polskich czasopism prawniczych: „Państwo i Prawo”, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, „Monitor Prawniczy”, „Palestra”, „Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego”, „Casus”.
W 2014 r. uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Zasługi Republiki Włoskiej, Medalem „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości – Bene Merentibus Iustitiae” oraz Odznaką Honorową Rzecznika Praw Obywatelskich „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”.
Adam Zieliński (ur. 28 czerwca 1931 r. w Pruszkowie, zm. 14 listopada 2022 r. w Warszawie)
Jeden z najwybitniejszych polskich prawników. Miał ogromny wkład w rozwój demokratycznego wymiaru sprawiedliwości.
Przebył wzorcową sędziowską drogę edukacyjną: studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, aplikację sądową w okręgu Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy, asesurę, następnie służbę sędziego Sądu Powiatowego i służbę sędziego Sądu Wojewódzkiego. W 1982 r. został powołany do pełnienia urzędu sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego. W latach 1982-1992 sprawował funkcję Prezesa NSA. Dorobek orzeczniczy prof. Adama Zielińskiego jest darzony uznaniem i szacunkiem. Już wtedy – w latach osiemdziesiątych – orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego kształtowało swą dbałość o ochronę praw podmiotowych jednostki. W tym bardzo trudnym okresie zapadały wyroki, które są fundamentalne dla zasad współczesnej sądowej kontroli administracji.
W latach 1996-2000 piastował urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. Jako Rzecznik podpisał porozumienie United Nations Development Programme oraz porozumienie z Regionalnym Biurem na Europę i Kraje WNP Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, mające na celu udzielanie pomocy krajom Europy Środkowej i Wschodniej w tworzeniu instytucji ochrony praw człowieka. W 1999 r. został wiceprezydentem European Ombudsman Institute.
Droga naukowa prof. Adama Zielińskiego związana była z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1968 r. zdobył stopień doktora nauk prawnych, w 1975 r. – stopień doktora habilitowanego nauk prawnych, w 1989 r. uzyskał tytuł profesora. Pozostawił po sobie ponad 150 publikacji naukowych oraz pokolenia wykształconych studentów i doktorantów. Jego spuścizna obejmuje prawo administracyjne materialne i formalne, prawo konstytucyjne i ochronę praw obywatelskich, prawo cywilne materialne i procesowe, prawo karne procesowe, prawo pracy i prawo rodzinne.
Był członkiem Komitetu Nauk Prawnych PAN i członkiem Rady Naukowej Instytutu Nauk Prawnych PAN, Rady Naukowej Instytutu Badania Prawa Sądowego i Rady Naukowej Instytutu Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1986-1990 pełnił funkcję Prezesa Zarządu Głównego Związku Prawników Polskich. Był także członkiem Komitetu Praw Człowieka przy Organizacji Narodów Zjednoczonych (1985-1988). W latach 1996-1997 był członkiem Izby Praw Człowieka w Bośni i Hercegowinie.
Zasiadał w komitetach redakcyjnych „Państwa i Prawa” oraz „The International Ombudsman Yearbook”.
Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim, Medalem „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości – Bene Merentibus Iustitiae” oraz dwukrotnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla wymiaru sprawiedliwości.
Ostatnie odznaczenie – Honorowy Łańcuch Sędziowski Naczelnego Sądu Administracyjnego – odebrał w dniu 25 października 2022 r. w czasie obchodów 100. rocznicy utworzenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego na Zamku Królewskim w Warszawie, na trzy tygodnie przed śmiercią.